1389/03/26

اصطلاح فلسفه تاريخ، در قرن هيجدهم ميلادي، توسط ولتر وضع شد. منظور وي از اين اصطلاح، چيزي بيش از تاريخ انتقادي و علمي نبود؛ يعني نوعي از تفکر تاريخي که در آن، مورخ به جاي تکرار داستان‌هايي که در کتب کهن مي‌يابد، خود به بازسازي آنچه واقع شده مي‌پردازد. اين نام توسط هگل و نويسندگاني ديگر، در پايان قرن هيجدهم به کار رفت، ولي آن‌ها معناي کاملاً متفاوتي از اين اصطلاح اراده کردند و آن را به معناي تاريخ کلي يا جهاني به کار بردند. سوّمين کاربرد اين اصطلاح را در نوشته‌هاي برخي از پوزيتويست‌هاي قرن نوزدهم مي‌يابيم. از نظر آنها وظيفه فلسفه تاريخ، کشف قوانين عامي بود که بر روند رويدادهايي که مورخ به شرح و نقل آنها مي‌پردازد، حاکم است. وظايفي که ولتر و هگل بر عهده فلسفه تاريخ مي‌نهادند، به وسيله تاريخ نيز قابل انجام بود ولي پوزيتويست‌ها تلاش کردند تا از اين طريق، تاريخ را نه فلسفه بلکه علمي تجربي قلمداد کنند. در هر يک از ين موارد کاربرد فلسفه تاريخ مفهوم خاصي از فلسفه مد نظر بود. متفکران اروپايي که از طبيعت نااميد شده بودند به پژوهش درباره تاريخ روي آوردند. زيرا تاريخ را هرچند آکنده از وقايع فهم ناپذير و رازهاي ناگشودني مي نمود بيشتر از طبيعت به خواست و آرزوي انسان وابسته مي ديدند. حتي با پذيرفتن سير تاريخ بشر در جهت خردمندانگي بيشتر او درباره پايندگي اين پيشرفت ترديد وجود دارد. پيشنهاد مي شود در همين رابطه به کتاب فلسفه تاريخ استاد ويل دورانت، و دکتر علي شريعتي رجوع شود.