1388/08/19

کاروانسراي مظفري
( از آثار دشت مرغاب )
آثار باقي مانده پس از دوران هخامنشي در پاسارگاد مشتمل است بر بناهاي روي « تخت سليمان » و نواحي مسکوني شما آن ، که به دوره سلوکي و فرمانروايي محلي فارس ( از 280 تا 180 ق. م ) تعلق داشته و سکونت گاه هاي دوره ي اشکاني و ساساني ، که گواهشان در حدود تنگ بلاغي بر جاي مانده است . از دوره اشکاني چند گور سنگ چين در کنار راه تنگ بلاغي باقي مانده که تنها مقدار اندکي سفال شکسته از آن به دست داده اند . از دوره ي ساسانيان نيز در همان حدود ، چند دخمه و استودان سنگي شناخته شده است . در اوايل دوره اسلامي بر روي تل تخت دژ و پناهگاهي تعبيه کرده بودند که در آن سفال هاي سده هشتم و نهم ميلادي را يافته اند . پس از آن پاسارگاد تنها به عنوان يک معبر کارواني مورد استفاده بوده اما حرمت و تقدس آن حفظ شده است . رود پلوار به عنوان يک آب شفابخش و مقدس محسوب مي شده و آثار پاسارگاد نيز به سليمان نبي و يارانش نسبت داده مي شده .
در دوره آل مظفر ( 743 تا 795 ) به گاه حکومت پادشاهان محلي فارس ، پاسارگاد بار ديگر مورد توجه واقع شد و در اين زمان تعبير هاي « فارس » به عنوان « ملک سليمان » و « پادشاه فارس » به عنوان « وارث ملک سليمان » رواج کلي يافت . طبعاً به « مشهد مادر سليمان » و « زندان سليمان » و « تخت سليمان » در پاسارگاد نيز احترام خاص مبذول شد و شاه شجاع مظفري ( 759 تا 776 ) ملقب به ابوالفوارس و از ممدوحان حافظ ، در 100 متري شمال آرامگاه کوروش کاروانسريي بر پا کرد تا مأمن مسافران باشد . برخي از محققان بنا بر قرايني ، اين بنا را « مدرسه » دانسته اند . اما محمد فيلي مستوفي يزدي که در قرن يازدهم کتاب مختصر مفيد را تاليف کرده ، صريحا آن را کاروانسرا خوانده است :
« مشهد مادر سليمان ، حقير خود ملاحظه ي آن کرده و پادشاه مطاع شاه شجاع مظفري در حوالي مشهد کاروانسرايي ساخته که تمامي ارکان و ديوارها از سنگ مرمر تراشيده شده است . »
البته شاه شجاع براي برآوردن اين کاروانسرا زحمت زيادي را متحمل نشده ، چرا که مامورانش سنگ هاي کاخ ها را کنده و در ساختن بناي کاروانسرا به کار بردند . مرحوم سامي در کاوش هاي خود به سال 1338  در اين بنا يک قطعه سنگ کتيبه دار ( به اندازه 45 × 65 سانتي متر 
) پيدا کرد که بر آن به خط زيبايي نوشته شده بود : « ... السلطان المطاع ابوالفوارس ... »
بر تکه سنگ ديگري نيز « مالک هفت اقليم » نگاشته شده بود . از همين محل و نيز از اراضي شمال غربي آرامگاه کوروش تعدادي سکه ي زر و سيم از دوره اتابکان به ويژه از زمان شاه شجاع يافته شده است که روي يکي از آنها « السلطان المطاع شاه شجاع » و پشت آن « عدليه شيراز » حک شده است .
« کاروانسراي مظفري » مشتمل است بر حياطي به وسعت 40/16 در 5/18 متر که به صورت نامنظم از سنگ هاي سفيد ربوده شده از کاخ هاي کوروش ساخته شده و نيز ايواني به پهناي 30/3 متر با جرزهاي سنگي نامنظم و چهارگوش با اطاق هاي کوچک و بزرگ در پشت آن . در بنا به سمت مشرق بوده و در سه جانب نيز سکويي به ارتفاع 80 سانتي متري بر آورده اند . سنگ هاي بنا را با ملاط گچ به هم وصل کرده و در بعضي جاها حتي ملاط هم به کار نبرده اند .